O Ορόιτς Μπερμπίθ Ιτουρμπουρούα Λογιόλα Μπενγκοετσέα Αρίτσα, έχει -όπως κάθε Βάσκος που σέβεται τον εαυτό του- ένα σιδηρόδρομο ονόματα. Έχει περισσότερα ονόματα από όσες μέρες πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Βλέπετε ο Όρμπι, όπως αποφάσισαν οι γονείς του να τον φωνάζουν, γεννήθηκε το πρωί του Σαββάτου 6 Απριλίου 2024. Λίγες ώρες πριν τον τελικό του Κόπα ντελ Ρέι και την κατάκτηση του τροπαίου από τα «Λιοντάρια του Μπιλμπάο», την Αθλέτικ όλων των Βάσκων.
Ο μπαμπάς Ίκερ είχε ήδη πουλήσει το εισιτήριο του τελικού. Αποδέχθηκε ότι δεν θα δει από κοντά το μεγάλο ματς της αγαπημένης του ομάδας, ενώ περίμενε τη γέννηση του πρωτότοκού του. Όμως αποφάσισε να στηρίξει την Αθλέτικ του αλλιώς. Έδωσε στον γιο του ένα όνομα με μήνυμα. Γιατί Ορόιτς στα εουσκάντι σημαίνει ανάμνηση και Μπερμπίθ είναι η ανάσταση. Η ονοματοδοσία του μικρού ήταν η ελπίδα του να ξαναγεννηθεί η ομάδα και να θυμηθεί τις μέρες δόξας της.
Πρέπει να εξομολογηθώ κάτι. Η παραπάνω ιστορία είναι μονάχα κατά το ήμισυ αληθινή. O Όρμπι δε γεννήθηκε τις προάλλες. Γεννήθηκε στις 9 Μαΐου του 2012, από Βάσκους γονείς στην Ολλανδία. Τα δύο ονόματα τα πήρε από τους δύο παππούδες. Έτυχε απλά να δένουν με τον μεγάλο τελικό που έδινε η Αθλέτικ Μπιλμπάο εκείνο το βράδυ. Τον τελικό του Europa League με την Ατλέτικο Μαδρίτης. Ο οποίος έληξε με οδυνηρή ήττα. Όπως κάθε τελικός από το 1984 μέχρι το βράδυ του Σαββάτου.
To πανό πάνω από τους φανατικούς της ομάδας έλεγε μία τεράστια αλήθεια: «μοναδικοί στον κόσμο». Γιατί η Αθλέτικ Μπιλμπάο είναι μια υπόθεση που δε συνάδει με το μοντέρνο ποδόσφαιρο. Η «εθνική Βάσκων» πάει κόντρα σε όσα ξέρουμε, σε μια εποχή που το χρήμα και οι μετά-Μποσμάν κανονισμοί έχουν φέρει ένα δίχως επιστροφή παγκοσμιοποιημένο στάτους στο όμορφο παιχνίδι.
Είναι εξωφρενικό να υπάρχει στις μέρες μας ένα τέτοιο κλαμπ. Και όχι μόνο να υπάρχει. Αλλά και να πρωταγωνιστεί. Σύμφωνοι. Δεν πήρε τρόπαιο για σαράντα χρόνια. Οπαδοί της Μπιλμπάο ήρθαν στον κόσμο μετά το νταμπλ του 1984 και γέννησαν νέους οπαδούς της ομάδας πριν από τη συγκινητική στιγμή του περασμένου Σαββάτου.
Μέχρι σήμερα, είναι μία από τις τρεις ομάδες της Ισπανίας που δεν έχουν ποτέ υποβιβαστεί. Έχει προκαλέσει την τύχη της πολλές φορές, όμως πάντα κερδίζει το στοίχημα και μένει στο κλειστό κλαμπ. Οι άλλες δύο, η Ρεάλ Μαδρίτης και η Μπαρτσελόνα, παίρνουν Champions League και φέρνουν τον Ρονάλντο και τον Μέσι. Η Αθλέτικ δεν σε δέχεται αν το όνομά σου δεν είναι Ινιάκι Γκοϊκοετσέα ή Άντονι Ετσεμπερία. Δεν έχεις θέση. Η Ρεάλ και η Μπαρτσελόνα κάνουν αγοραπωλησίες εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ και βλέπουν τα χρέη τους να σβήνονται με πολιτικές παρεμβάσεις. Η Αθλέτικ δηλώνει περήφανα πως δεν είναι επιχείρηση.
Βέβαια, η ταυτότητα της ομάδας δεν ήταν πάντα αυτή. Κάποιοι ίσως γνωρίζετε τη δημοφιλή εκδοχή της ιστορίας με τους Άγγλους ιδρυτές του συλλόγου. Αν και είναι κάπως φουσκωμένη. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω.
Τριάντα δύο Βάσκοι κι ένας Άγγλος
Όχι, κόντρα σε όσα πέρασαν στη σφαίρα της συλλογικής μνήμης, η Αθλέτικ δεν ιδρύθηκε από Άγγλους εργάτες στο Μπιλμπάο. Ναι, ήταν οι μετανάστες από το Σαουθάμπτον και το Πόρτσμουθ που έφεραν το ποδόσφαιρο στη Χώρα των Βάσκων, στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως στην πραγματικότητα ήταν έξι Βάσκοι, που επέστρεψαν από σπουδές στην Αγγλία, εκείνοι που εμπνεύστηκαν το σύλλογο και του έδωσαν το αγγλικό όνομα Αθλέτικ Κλαμπ.
Στην πρώτη συνέλευση και τη συγγραφή του καταστατικού συμμετείχαν 32 Βάσκοι και ένας μονάχα Άγγλος, ο αμυντικός (και μετέπειτα αρχηγός) της Αθλέτικ, Άλφρεντ Μιλς, από την Κορνουάλη. Ο οποίος Μιλς, δεν ήταν καν εργάτης, όπως επίσης θέλει ο μύθος. Ήταν ασυρματιστής, που εργαζόταν στο τηλεγραφείο το οποίο συνέδεε το Μπιλμπάο με το Λονδίνο.
Η παρανόηση σχετικά με την ίδρυση της ομάδας από Άγγλους λιμενεργάτες ίσως έγκειται στην ύπαρξη της Μπιλμπάο Φούτμπολ Κλαμπ, η οποία ιδρύθηκε το 1892, εννέα χρόνια πριν από την Αθλέτικ και διαλύθηκε κάπου το 1897.
Το αγγλικό όνομα δεν κάθεται καλά στους Καστιγιάνους και τους λοιπούς Ισπανούς. Ξιδάκι, απαντάνε οι Βάσκοι. Ξένε, εδώ δεν είναι Ισπανία, δεν είναι Γαλλία, είναι η Χώρα των Βάσκων, λέει η πινακίδα στη νότια είσοδο της παλιάς πόλης του Μπιλμπάο.
Μόνο στα χρόνια του Φράνκο επιβλήθηκε το όνομα «Ατλέτικο», το οποίο πετάχτηκε με σιχαμάρα τη μέρα που έληξε το καθεστώς. Πάντως, στα χρόνια του Φράνκο, η προσωρινή Ατλέτικο Μπιλμπάο μεγαλούργησε, κόντρα σε όλα. Με την ομάδα των «έντεκα χωρικών»: Καρμέλο, Ορούε, Γκαράι, Κανίτο, Μάουρι, Μαγκουρέγκι, Μαρκάιδα, Αρτέτσε, Αριέτα, Ουρίμπε και Γκάινθα, υπό τις οδηγίες του Τσεχοσλοβάκου Φέρντιναντ Ντάουτσικ.
Στις απαρχές της, η Αθλέτικ λειτουργούσε όπως κάθε ομάδα. Όμως το 1912 τέθηκε σε λειτουργία ο κανονισμός της Καντέρα. Δικαίωμα να αγωνιστούν στο σύλλογο έχουν όσοι γεννήθηκαν ή μεγαλώσει στις περιφέρειες της Μπισκάια, της Χιπουθκόα, της Αράμπα, της Ναφαρόα, του Λαπουρντί, της Θουμπερόα και της Ναφαρόα Μπεχέρα, οι Γάλλοι Βάσκοι, αλλά και οι απόγονοι Βάσκων μεταναστών.
Λυπούμαστε, αλλά δεν πωλείται
Η Αθλέτικ Μπιλμπάο δεν μπορεί να βγει στην αγορά και να φέρει τους καλύτερους παίκτες που μπορεί. Έτσι, τα χρήματα πηγαίνουν στις ακαδημίες. Η Καντέρα της είναι από τα σπουδαιότερα φυτώρια του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Αλλά αφού δεν αγοράζει, δεν έχει λόγο και να πουλήσει.
Αν υπογράψεις συμβόλαιο με την Αθλέτικ, πρέπει να είσαι έτοιμος να το εξαντλήσεις. Κάθε πρόταση πηγαίνει στα σκουπίδια. Υπάρχουν δύο τρόποι να αποχωρήσει παίκτης από την ομάδα. Ο πρώτος είναι να λήξει το συμβόλαιο. Ο δεύτερος είναι να πληρώσει κάποιος τη ρήτρα αποδέσμευσης που υποχρεωτικά ορίζει η ισπανική ομοσπονδία να τοποθετείται σε κάθε συμβόλαιο επαγγελματία ποδοσφαιριστή. Κάπως έτσι, στις 30 Ιανουαρίου 2018, η Αθλέτικ έχασε μέσα σε μία ώρα τον Χάβι Μαρτίνεθ, αντί 32 εκατομμυρίων ευρώ, και τον Αϊμερίκ Λαπόρτ, αντί 66 εκατομμυρίων. Λεφτά που η ομάδα δεν ήθελε.
Μήπως να πάρουμε ξένους;
Για ολόκληρες δεκαετίες, η μεγάλη αντίπαλος της Αθλέτικ, η Ρεάλ Σοσιεδάδ, είχε παρόμοια πολιτική μεταγραφών. Δεν έπαιρνε μη Βάσκους ποδοσφαιριστές. Προφανώς όχι με την ίδια επιτυχία με τους γείτονες. Το 1989, όλα άλλαξαν με την έλευση του Ιρλανδού Τζον Όλντριτζ από τη Λίβερπουλ. Η πόρτα είχε ανοίξει για τους ξένους.
Όμως τι γινόταν με τους Ισπανούς; Αυτοί εξακολουθούσαν να μην είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενοι. Μέχρι το 2002, όταν η απόκτηση του Σέρχιο Μπόρις έσπασε και το τελευταίο φράγμα.
Εκείνη την περίοδο άρχισε μια συζήτηση στο Μπιλμπάο. Το ποδόσφαιρο αλλάζει. Μήπως πρέπει να αλλάξουμε και εμείς; Και αν όχι να φέρουμε Ισπανούς, μήπως να φέρουμε ξένους; Έστω και με πλαφόν στον αριθμό;
Η συνεδρίαση στα γραφεία του κλαμπ κράτησε ώρες. Ώσπου κάποια στιγμή οι πόρτες άνοιξαν και ο πρόεδρος Χαβιέρ Ουρία προχώρησε προς τους συγκεντρωμένους δημοσιογράφους. Δεν θα δεχόταν ερωτήσεις. Θα έκανε μονάχα μία δήλωση.
«Κάθε ποδοσφαιρική ομάδα πρέπει να αποκτά τους καλύτερους παίκτες που μπορεί ώστε να πετυχαίνει τους στόχους της. Ο στόχος μας είναι η διατήρηση της κληρονομιάς μας και οι καλύτεροι παίκτες για να το πετύχουν είναι οι Βάσκοι. Η πολιτική μεταγραφών δεν αλλάζει. Ευχαριστώ».
Όταν σπιλώθηκε η «αμόλυντη»
Οι περισσότεροι ίσως ξέρετε το μότο της Μπαρτσελόνα. «Més que un Club», δηλαδή «παραπάνω από ένας απλός σύλλογος». Αυτό ήταν ίσως αλήθεια στα χρόνια της χούντας, όταν η σημαία της Μπάρτσα είχε αντικαταστήσει στη συνείδηση του κόσμου την απαγορευμένη «Σενιέρα», τη σημαία της ανεξάρτητης Καταλονίας. Ίσως να ήταν ακόμα αλήθεια όταν η Μπαρτσελόνα αρνιόταν να βάλει χορηγό στη φανέλα της.
Θυμάμαι σαν τώρα τον πατέρα μου, το 2006, όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία της Μπαρτσελόνα με τη Unicef. Για πρώτη φορά θα υπήρχε κάποιο λογότυπο στο ύψος του στομαχιού. Αλλά δεν θα ήταν χορηγός. Η Μπαρτσελόνα πλήρωνε τη Unicef και την προωθούσε και με αυτή τη διαφήμιση.
«Κόλπο είναι», έλεγε ο μπαμπάς. «Για να συνηθίσουν οι οπαδοί να γράφει κάτι στην μπλούζα και να χωνέψουν πιο εύκολα τον χορηγό».
Μετά τη Unicef ήρθε το Qatar Foundation. Φιλανθρωπική οργάνωση, λέει η βιτρίνα. Αλλά στην ουσία είναι ένας τρόπος να ξεπλένεται (οικονομικά και ηθικά) η βασιλική οικογένεια του Κατάρ. Κι άλλο βήμα προς τη χώνεψη. Το Qatar Foundation σύντομα έγινε Qatar Airways.
Όλοι πρόσεχαν την Μπαρτσελόνα και έτσι στον υπόλοιπο κόσμο πέρασε στα ψιλά ότι άλλη μία αμόλυντη φανέλα μαγαρίστηκε από χορηγό το 2008. Η Αθλέτικ θα διαφήμιζε πλέον μία πετρελαϊκή εταιρεία και από το 2015 μία τράπεζα. Διόρθωση: μια βασκική πετρελαϊκή εταιρεία και μία βασκική τράπεζα. Όλα κι όλα. Κάπου υπάρχουν και όρια.
Όχι πια δάκρυα
Τη μέρα που γεννήθηκε ο μικρός Όρμπι, ο Ίκερ Μουνιαΐν δεν είχε ακόμα κλείσει τα 20. Το νέο μεγάλο πουλέν της Αθλέτικ. Στον τελικό με την Ατλέτικο λύγισε. Η κάμερα τον έπιασε να κλαίει πριν τελειώσει το ματς. Ακόμα ήταν ένα παιδί, που ονειρευόταν να κάνει μεγάλη καριέρα. Ή έστω να πάρει έναν τίτλο με την αγαπημένη του ομάδα.
Πολλές ομάδες του χτύπησαν την πόρτα. Αλλά οι τραυματισμοί ήταν πιο επίμονοι επισκέπτες. Tα γόνατά του έχουν παραδοθεί τρεις φορές. Σε τρία διαφορετικά σημεία. Και τις τρεις φορές όταν έδειχνε να επανέρχεται στην πρότερη φόρμα του.
Δεν έφυγε ποτέ από το Μπιλμπάο. Σήμερα, στα 32 του, είναι ο αρχηγός της Αθλέτικ. Κι ας είναι σπάνια βασικός. Το Σάββατο ήρθε από τον πάγκο και ήταν αυτός που πέτυχε το δεύτερο πέναλτι στον Ντόμινικ Γκρέιφ. Αυτή τη φορά, το μενού δεν είχε δάκρυα. Είχε ένα πλατύ χαμόγελο, όσο σήκωνε το Κύπελλο του Βασιλιά, ενώ οι συμπαίκτες του τον είχαν στις πλάτες. Ο μικρός που έκλαιγε πριν ο διαιτητής σφυρίξει το φινάλε και έδειχνε πως ίσως δεν έχει τη στόφα και τη σκληράδα για τη μεγάλη σκηνή, είναι ο απόλυτος νικητής. Ο άνθρωπος που επιμένει να γυρίζει με μισά γόνατα, για χάρη της Αθλέτικ του. Γιατί είναι ένα περήφανο «λεχόια», ένα λιοντάρι του Μπιλμπάο.
